Zundert voor 1997
Zundert wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 1157 waarin de bisschop van Luik de schenking van tienden van "Sunderda" en het patronaatsrecht van de kerk door Arnoud II van Brabant aan de abdij van Tongerlo bevestigt. Deze kerk stond in het huidige Klein-Zundert aan de Raamberg. De schenking was ook bedoeld als een poging tot ontginning van het gebied, omdat de kloosterlingen zich daar veel mee bezig hielden.
Het grondgebied van de latere gemeente Zundert was verdeeld over drie heerlijkheden: Zundert-Hertog, Zundert-Nassau en Wernhout. Zundert-Hertog bestond voornamelijk uit het dorp Groot-Zundert met omgeving, Wernhout lag ten zuiden daarvan, terwijl Zundert-Nassau, waaronder ook Rijsbergen viel, deze beide heerlijkheden omringde. Zundert-Hertog viel onder de hertog van Brabant tot 1470 toen de heer van Breda het gebied in onderpand kreeg. Het pand is, ondanks enkele pogingen in de 17e eeuw, nooit afgelost en zodoende bleef deze heerlijkheid tot 1795 onder de Oranjes. Zundert-Nassau was reeds van de heren van Breda, terwijl Wernhout oorspronkelijk een hertogelijke heerlijkheid, die in 1698 door de heer van Breda van de Raad van Brabant werd gekocht. Deze heerlijkheid had de hoge rechtsmacht. Dit in tegenstelling tot de andere heerlijkheden, die alleen de lagere rechtsmacht hadden en voor halszaken naar de bank in Breda moesten zoals in het land van Breda gebruikelijk was. In 1810 werd de gemeente Zundert en Wernhout gevormd.
De economische basis van Zundert was de landbouw. Hiervoor waren ontginningen nodig. Vanaf het begin van de 16e eeuw gaven de heren van Breda steeds meer gebieden uit voor de turfnering. In 1619 werd de Turfvaart gegraven die onder Rijsbergen in de Aa of Weerijs uitmondde. Vanaf 1700 verloor de vaart zijn economische functie, maar bleef wel belangrijk voor de afwatering. Tevens was er enige vorm van leerbewerking en wolweverij. In de 18e eeuw werden de ontgonnen landerijen gebruikt voor bebossing, landbouw en veeteelt. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ontstonden uit de bebossing boomkwekerijen, die tot de dag van vandaag bloeien. Tevens kwam toen tuinbouw op. Ook de straatweg Breda-Antwerpen bracht economische voorspoed. Vanaf 1842 was een grenskantoor van Van Gend en Loos gevestigd in Wernhoutsburg, vlak bij de grens. Door de aanleg van de E 19 verplaatsten veel van deze bezigheden zich naar Hazeldonk onder Rijsbergen.
Zundert heeft op cultureel gebied heel wat te bieden. Ieder jaar gaat het Bloemencorso op de 1e zondag van september door het dorp en trekt dan bezoekers uit geheel Nederland. Vincent van Gogh is in Zundert in 1853 geboren en aan dit feit wordt veel ruchtbaarheid gegeven op cultureel gebied. De "Autour de Vincent's" waren beroemd in de gehele streek. Ook vele oude gilden zijn nog springlevend. De harmonie "Nut en Vermaak" heeft zelfs het predikaat "Koninklijk" verkregen.
Heemkunde Wernhout
p/a Pastoor Bielarsstraat 39
4884 AJ Wernhout